Bllokimi i parave të diktatorëve zgjon shpresa në vendet, që prej dekadash janë shfrytëzuar prej diktatorëve dhe klaneve të tyre. Si qëndron puna me llogaritë e diktatorëve dhe kuadrin ligjor në Zvicër?
Një diktaturë pas tjetrës po rrëzohet dhe sikur zviceranët ta kishin parashikuar: Në Zvicër hyri në fuqi në kohë, pikërisht më 1 shkurt, një ligj i ri. Ai mbyll një zbrazëtirë në procedurën e kthimit të të ashtuquajturave para të diktatorëve. Siç e thotë edhe emri, Lex Duvalier është përgatitur për rastin e Haitit dhe për paratë e ish-diktatorit Jean-Claude Duvalier. Haiti përpiqet prej 1986-ës që të marrë paratë e sjella në Zvicër.
Ku qëndron problemi?
Haiti ishte në luftë civile dhe për arsye të trazirave politike nuk ishte në gjendje ta nxirrte Duvalier-në para gjyqit. Por në Zvicër dorëzimi i parave të Duvalier-së kushtëzohej nga një proces gjyqësor i rregullt në Haiti. Pikërisht për të zgjidhur këtë kundërthënie u miratua Ligji Duvalier, thotë Valentin Zellweger i ministrisë së jashtme të Zvicrës. “Qeveria zvicerane tha: Nuk bën, që ata persona, që janë përgjegjës për rrënimin e shteteve të tyre, për shembull në rastin e Mobutus ose edhe të zotit Duvalier në rastin e Haitit edhe të përfitojnë në fund prej rrënimit të institucioneve, sepse paratë duhet t’u mbeten atyre, meqenëse nuk mund t’u kthehen shteteve të prekura. Për këto raste e miratoi qeveria zvicerane tani këtë ligj, i cili lejon, që në këto raste Zvicra të jetë në gjendje ta zhvillojë edhe vetë procesin, pa ndihmën e shtetit të prekur, i cili nuk është në gjendje ta bëjë një gjë të tillë.”
Dhe e habitshmja është: Megjithëse ligji është përgatitur për rastin e Haitit, pra të një të ashtuquajturi „failed state“ (shtet i dështuar), zviceranët vazhdojnë të kërkojnë një lutje për ndihmë juridike nga vendi përkatës. Por si të kërkojë një shtet i dështuar, pa sistem juridik funksionues, ndihmë juridike, pyet Mark Herkenrath i organizatës joqeveritare Alliance Sud: “Nuk ka asnjë mundësi, që organizatat joqeveritare të kërkojnë për shembull prej Këshillit Federal që jo vetëm të bllokojë para, po edhe t’i ngrijë shumat për kohë të gjatë dhe t’i kthejë ato. Për këtë nevojitet një kërkesë e shtetit, që është i prekur. Kur bëhet fjalë vërtet për një shtet të dështuar, i cili nuk ka struktura funksionuese, atëherë natyrisht ekziston rreziku, që të mos ketë kërkesë të tillë për ndihmë juridike.”
Lex Duvalier nuk zbatohet për Tunizinë dhe Egjiptin
Një risi pozitive e ligjit është për Mark Herkenrathin kjo: Diktatori duhet të dëshmojë tani, që paratë e grumbulluara në Zvicër, i ka fituar në rrugë të rregullt. Më parë sjellja e tij kriminale duhet të dëshmohej në një proces penal. Megjithartë Herkenrath kritikon faktin, që ligji i ri parashikon edhe një lloj zgjidhjeje në tryezën e rrumbullakët. Kjo do të thotë, diktatori dhe Zvicra mund të takoheshin në tryezën e negociatave. Ideja e ligjvënësit ishte, që me këtë zgjidhje me negociata të shkurtoheshin proceset gjyqësore.
Sidoqoftë, për rastet e Tunizisë dhe të Egjiptit Ligji Duvalier nuk zbatohet. Tunizia dhe Egjipti nuk konsiderohen shtete të dështuara. Egjipti i ka drejtuar ndërkohë Zvicrës një kërkesë për ndihmë juridike. Aktualisht ajo po shqyrtohet.
Në rastin e Libisë Zvicra u vu në lëvizje edhe pa kërkesën për ndihmë juridike. Ajo bllokoi para për të shmangur zbrazjen e llogarive nga Gadafi. Në fund të çdo procedure gjyqësore, qoftë në rastin e një shteti të dështuar dhe të Ligjit Duvalier, apo në rastin e një shteti si Egjipti ose Tunizia, vendosin gjykatësit zviceranë, se kujt i jepen paratë. Ish-diktatorit apo vendit të tij. (Deutsche Welle)
Historia e bankave të Zvicrës dhe përse depozitohen aty thesaret e botës
Ajo nuk është anëtare e Bashkimit Evropian apo e Zonës Ekonomike Evropiane dhe nuk ka qenë anëtare e Kombeve të Bashkuara deri në vitin 2002. Aktualisht një e treta e gjithë fondeve që mbahen jashtë shtetit nga vendet e huaja, ruhen në Zvicër. Në vitin 2001, bankat zvicerane menaxhonin 2.6 trilionë dollarë. Banka Ndërkombëtare e Shlyerjeve (BIS), një organizatë që ndihmon në bashkëpunimin ndërmjet bankave të botës është e vendosur në Bazel, Zvicër. E themeluar në vitin 1930 “BIS” zgjodhi Zvicrën, për shkak të neutralitetit të saj, i cili ishte shumë i rëndësishëm për një organizatë të themeluar nga vende që ishin në të dyja frontet e Luftës I Botërore.
Ligjet dhe rregullat
Komisioni Federal i Bankave, një agjenci e pavarur e qeverisë zvicerane në Departamentin Federal të Financave, mbikëqyr aktivitetet që kanë lidhje me bankat dhe tregjet e sigurisë e fondet e investimit. Parlamenti zvicerian e kaloi ligjin e bankave në vitin 1934, i cili kodifikonte rregullat e sekretit dhe penalizon çdo shkelje të ruajtjes së sekretit. Dispozitat e fshehtësisë nuk ishin të përfshira në draftin e parë të ligjit, i cili më së shumti përmbante çështje administrative si kontrolli i bankave. Dispozitat u shtuan përpara kalimit të projektligjit që ndalonte përpjekjet e autoriteteve naziste për të hetuar asetet e hebrenjve dhe “armiqve të shtetit”.
Bankat zvicerane dhe Lufta II Botërore
Janë kryer shumë hetime në lidhje me veprimet e bankave zvicerane gjatë regjimit nazist në Gjermani (1933-1945, sidomos në lidhje me fondet e depozituara nga apo të vjedhura nga viktimat e Holokaustit. Në tetor të vitit 1996, ndërsa vazhdonin hetimet për aktivitetet e bankave gjatë Holokaustit, ambasadori zviceran në OKB, Carlo Jagmetti pranoi se disa banka zvicerane i kishin ndaluar të mbijetuarit te Holokaustit që të kishin akses në depozitat e tyre, edhe pse ai hodhi poshtë shumën e pretenduar në paditë gjyqësore të personave në fjalë. Ndër ato që udhëhoqën këto hetime ka qenë dhe Alfonso D’Amato, senatori amerikan i Nju Jorkut. Në vitin 1998, një panel ndërkombëtar historianësh publikoi një studim që pretendonte se viktimave të Holokaustit u ishte vjedhur një sasi e madhe floriri ashtu si thesaret e vendeve të pushtuara që ishin depozituar në Bankën Kombëtare Zviceriane (SNB). Sipas këtij paneli, pavarësisht të dhënave për vjedhjen dhe përvetësimin e padrejtë të floririt, “SNB” vazhdoi të pranojë depozita.
Në vitin 2000, një gjykatës i Gjykatës së SHBA-ës aprovoi një marrëveshje 1.85 miliardë dollarëshe, mes bankave zvicerane dhe viktimave të Holokaustit. Sipas të dhënave, gjatë regjimit nazist, në Zvicër u hapën rreth 50 mijë llogari bankare nga viktimat: disa banka refuzuan t’u bënin pagesat familjeve të viktimave për shkak të mungesës së çertifikatës së vdekjes. Sidoqoftë, një artikull i publikuar më 13 tetor 2001 në “The Times of London” pretendonte se gjykata e besuar për të gjurmuar llogaritë bankare të periudhës së Holokaustit kishte zbuluar se vetëm 300 nga 5570 llogari të huaja nga llogaritë në fjalë, dhe që përmbanin 12 milionë dollarë mund t’u gjendej origjina.
Klientët e parë
Klientët e parë të bankave zvicerane ishin mbretërit e Francës, të cilët e vlerësonin shumë maturinë e kreditorëve të tyre. Bankierët e Gjenevës, të cilët ishin protestantë, ishin më së shumti me origjinë franceze dhe të përzënë pas Revokimit të Dekretit të Nantës nga Luixhi XIV në vitin 1685. Duke lënë pas persekutimin që kishin përjetuar në Francë ata filluan të financonin mbretin e Francës nga Gjeneva. Në atë kohë, nuk kishte huamarrës më të mirë se vetë mbreti, i cili kishte mundësi të paguante borxhet e tij dhe kishte nevojë për shuma të mëdha parash. Një prej pjesëve të para të legjislacionit që rregullonte fshehtësinë e bankave daton pikërisht në këtë periudhë. Në vitin 1713, Këshilli i Madh i Gjenevës adoptoi disa rregulla bankare, të cilat përcaktonin detyrimin e bankierëve për “të mbajtur një regjistër me transaksionet e klientelës së tyre”. Sidoqoftë, atyre nuk u lejohej që të jepnin informacione përveç se vetë klientëve në fjalë. Zvicra u bë kështu, një azil politik dhe financiar për ato që u largoheshin trazirave politike që kishin pllakosur kontinentin. Zvicra ofroi një parajsë të sigurt e me përfitim për depozitat e fisnikëve që i shpëtuan Revolucionit, si dhe për qeveri të ndryshme që do të fillonin t’i drejtoheshin bankave të Zvicrës në shekullin e 19-të e deri në ditët e sotme.
Origjina e fshehtësisë së bankave zvicerane
Fshehtësia që karakterizon bankat zvicerane ka mbrojtur rezervat financiare të depozituara aty prej më shumë se 300 vitesh.
Bankierët e Gjenevës ishin bankierët e mbretit francez dhe teksti i parë i shkruar mbi fshehtësinë e bankave daton në vitin 1713. Luixhi XVI, madje ka pasur një bankier zviceran, Jacques Necker të emëruar si drejtor i përgjithshëm i financave franceze.
Deri në vitin 1934, fshehtësia e bankave mbulohej me direktiva të ndryshme në kodin civil zviceran dhe atë të punës. Sistemi ligjor i gjykatës federale e vendosi me këmbëngulje në praktikë fshehtësinë e bankave, saqë nëse një klient do të binte viktimë e shkeljes së sekretit ai mund të dëmshpërblehej nga banka.
Ligji federal mbi bankat u miratua në vitin 1934 dhe citonte se shkelja e fshehtësisë së bankës konsiderohej krim. Një bankier që zbulonte të dhëna mbi klientët mund të ndëshkohej me burgim. Kështu u forcua dhe më shumë mbrojtja e sferës private të depozituesve.
Një arsye se pse mbrojtja e të dhënave u përforcua është se krizat e vitit 1931 çuan në intensifikimin e shkëmbimit të kontrollit të huaj në Gjermani. Hitleri nxori një dekret sipas të cilit, çdo gjerman me kapital të huaj do të dënohej me vdekje ndaj dhe gestapoja filloi spiunazhin në bankat zvicerane. Kur tre gjermanë u dënuan me vdekje, bankat zvicerane u bindën për nevojën e përforcimit të fshehtësisë.
Një arsye tjetër e përforcimit të fshehtësisë në bankat zvicerane ishte çështja “Basler Handelsbank” në vitin 1932, kur u zbulua se mbi dy mijë pjesëtarë të elitës franceze kishin llogari në Zvicër. Majtistët francezë shfrytëzuan rastin për të denoncuar programin e qeverisë Herriot.
Në vitin 1984, zvicerianët vendosën me shumicë votash që të ruhej fshehtësia e bankave.
Bankat më të mëdha
Në Zvicër figurojnë 408 banka të autorizuara, të cilat variojnë nga “Dy Bankat e Mëdha” e deri tek bankat vogla që përmbushin nevojat e një komuniteti të vetëm, ose të të disa klientëve të veçantë.
“UBS”, dhe “Credit Suisse” janë bankat më të mëdha të Zvicrës dhe kanë më shumë se 50 përqind të depozitave të vendit; secila prej këtyre bankave ka nj rrjet të zgjeruar degësh në gjithë vendin dhe në shumë qendra ndërkombëtare. Për shkak të
“UBS”
“UBS” u krijua në qershor të vitit 1998, kur “Union Bank” e Zvicrës, e themeluar në vitin 1862 dhe Korporata e Bankës Zviceriane, e themeluar në vitin 1872, u shkrinë në një. Me bazë në Zyrih dhe Bazel, kjo është banka më e madhe e Zvicrës. Ka shtatë zyra kryesore në gjithë botën dhe degë në të pesë kontinentet.
“Credit Suisse”
“Credit Suisse” është banka e dytë më e madhe në vend. Me degë kryesore në Zyrih, ajo u themelua në vitin 1865 dhe ka mbi 40 mijë punonjës. “Credit Suisse Group” ofron veprime bankare private, veprime bankare investimi dhe shërbime menaxhimi asetesh.
Banka Qendrore
Banka Kombëtare Zviceriane shërben si banka qendrore e vendit. E themeluar nga Akti Federal mbi Bankën Kombëtare Zviceriane ajo filloi funksionon më 20 qershor 1907.
Bankat private
Termi “bankë private” i referohet një banke që ofron shërbime private bankare dhe në formën e saj ligjore është një partneritet. Bankat e para private u krijuan në vitin 1700 në Zvicër dhe disa prej tyre janë akoma në duart e familjeve origjinale që i themeluan, si “Hottinger” dhe “Mirabaud”.