Disa data, sidomos disa ngjarje tragjike mbeten p?rgjithmon? n? kujtes?n individuale dhe kolektive. Pothuajse t? gjith? e mbajn? mend momentin dhe vendin ku ndodheshin kur u vra President John F. Kennedy. K?shtu ndodhi edhe me tragjedin? e madhe t? Amerik?s m? 11 Shtator t? vitit 2001. Ishte m?ngjes, dit? shum? e bukur. Nd?rsa po zbrisja nga autobusi p?r t? marr? trenin ekspres n? qytez?n Bronxville, n? periferi t? New York-ut, n? platform?n e atij stacioni njer?zit dukeshin tep?r t? shqet?suar. Ishin grumbulluar dhe d?gjonin si t? trishtuar lajmet n? radion e nj? qytetari. E d?gjuam t? gjith? lajmin e shembjes s? Kull?s Veriore. N? at? moment m? kaploi nj? dhimbje e madhe dhe t? gjith? njer?zit aty m? pyet?n pse dukesh kaq i trishtuar? Ua shpjegova amerikan?ve se n? ato kulla punonte kush?riri im i par? Rrok Camaj. N?na e tij Pashka dhe babai im Nika ishin mot?r e v?lla. Rroku ishte i dashur me familjen ton?, sidomos me prind?rit e mi. Nuk kisha telefon celular dhe telefonat publikë ishin t? gjith? t? z?n?. N? stacionin e trenit nuk kishte televizor dhe si pasoj? e k?saj tragjedie treni ekspres u vonua. D?gjonim vet?m lajmet e nj? radio-aparati. Pas nj? kohe shum? t? shkurt?r u njoftua edhe r?nia e Kull?s Jugore. N? at? çast lutesha q? Rroku t? mos ket? shkuar n? pun? at? dit?. B?ra p?rpjekje p?r t? marr? vesh n?se ishte n? pun?. Pas nj? ore mora lidhjen telefonike n? sht?pin? e tij dhe fola me t? shoqen Katrin?n. Menj?her? e pyeta n?se Rroku ishte n? pun?? Po, tha ajo shum? e trishtuar. Rroku m? b?ri telefon, tha Katrina, pasi e kishte par? me syt? e tij shembjen e Kull?s Veriore. Ai iishte ndodhur n? katin m? t? lart? t? Kull?s Jugore e cila akoma nuk ishte shembur. Kishte biseduar me Katrin?n n? telefon dhe i kishte treguar p?r r?nien e kull?s s? par?. I kishte treguar n? telefon p?r tmerrin q? po shikonte me syt? e tij. Bile fjal?t e fundit t? Rrok Camaj n? at? bised? tragjike ishin: “Nuk e di se çka po ndodh, por t? lutem qetësoi f?mij?t dhe mos u b?j panik”. Prej atij momenti e deri m? sot, pas 9 vjet?sh nuk ?sht? gjetur asnj? shenj? p?r Rrok Camaj.
E kisha vizituar disa her? atje n? pun?n e tij. Isha kurioz p?r guximin e tij. N? katin e 110-t? kull?s ishte restoranti i famsh?m “Dritaret e Bot?s“ (Windows of the World). Nga dritaret e atij restoranti luksoz shihej New York-u, bile shum? pjes? t? New Jersy-it deri edhe Kenektikat. Pamjet e New York-ut dhe t? periferive nat?n ishin edhe m? t? bukura. Atje solla shum? vizitor? shqiptar? dhe t? huaj, bile edhe piktorin Gjelosh Gjokaj. U mahnit nga madh?shtia e k?saj Qendre Bot?rore, por t? nes?rmen n? m?ngjez m? tha se e kishte par? ?ndrra t? tmerrshme q? ishin pasoj? e atyre lart?sive qiellore. Ne ishim ulur n? restorant, nd?rsa Rroku l?vizte posht? e lart? prej katit t? 110-t?, deri n? fund, n? kabin?n e tij i lidhur me rrypa. B?nte ekzibicione thuajse se lunte rolin e “King Kong-ut” n? ato kulla. Ai tregonte p?r ndryshimet atmosferike n? hap?sirat e k?tyre kullave. Disa her? kishte v?n? re se n? pullazin e k?tyre kullave binte bor?, nd?rsa n? tok? binte shi. Rrok Camaj ishte aktori kryesor i k?saj Qendre Bot?rore. P?r pun?n e tij t? guximshme kishin shkruar t? gjitha gazetat e m?dha t? Amerik?s dhe t? shum? vendeve t? tjera. Shum? rrjete televizive amerikane dhe bot?rore kishin transmetuar emisione t? posaçme p?r pun?n e tij tep?r t? guximshme. Edhe korrespondenti i gazet?s “Rilindja” t? Kosov?s, Maksut Shehu kishte botuar 30 e sa vjet m? par? nj? seri shkrimesh p?r Rrok Camaj dhe pun?n e tij. Siç dukej Rroku kishte r?n? n? dashuri me k?t? pun?. Pagesa ishte normale, jo diçka e jashtëzakonshme. Ai vazhdoi pun?n pa asnj? shqet?sim deri m? 26 Shkurt t? vitit 1993 kur terrorist?t sulmuan p?r her? t? par? k?t? qend?r bot?rore. Gjat? sulmit t? par? Rroku ishte n? katin e 110-t?,dhe i kishte p?rjetuar r?nd? dridhjet e tmerrshme nga shp?rthimi i eksplozivit n? themelet e kull?s binjake. Si pasoj? kishin humbur jet?n 6 veta dhe ishin plagosur 1042 t? tjer?. Ajo dit? ishte shum? e tmerrshme sidomos p?r New York-un. Rrok Camaj tregonte holl?si t? ndryshme p?r at? sulm dhe dridhjet e m?dha t? dy kullave binjake. T? gjith? anshensor?t ishin ndaluar. Dhjetra mij?ra njer?z zbrisnin posht? n?p?r shkallë. Natyrisht, ishin t? trishtuar tregonte Rroku por nuk kishin p?suar aq shum?. Sulmi i par? terrorist i vitit 1993 ishte nj? paralajm?rim p?r Amerik?n. Si shok dhe njeri t? familjes kam biseduar dhjetra her? me Rrokun p?r k?t? ç?shtje. Un? kisha frik? dhe dyshim se ata mund t’i sulmojn? p?rs?ri ato kulla, q? ishin simbol i v?rtet? i fuqis? ekonomike amerikane. Terrorist?t i kishin v?n? n? shenjest?r p?r t’i rr?nuar. Nj? fjal? e urt? popullore shqiptare thot?: ”Lisin e madh e godasin m? shum? stuhi”. Por Rroku nuk kishte frik?, sepse ata nuk kishin b?r? asnj? p?rpjekje tjet?r terroriste deri m? 11 Shtator 2001. Rrok Camaj kishte lindur n? nj? familje t? njohur t? fisit t? Hotit. Sot e k?saj dite flitet me respekt p?r gjyshin e tyre Gjek? Marash Ujk Ivanin. Ai ishte dalluar n? luft?ra p?r lirin? e vendit. Bij?t e k?saj familjeje kudo kan? shkuar i kan? sjellur nder e respekt vendit t? vet. Rrok Camaj me pun?n e tij t? guximshme dhe tragjedin? personale e ka nderuar kombin shqiptar. Por disa dhunti natyrore ndoshta e kishte trash?guar nga dajat e tij. Guximin p?r t? lundruar n? lart?sit? qiellore t? pafund e kishte trash?guar nga daja i tij Nik? Pjetri, i cili kishte kaluar dhjetra her? n?p?r vija t? rrezikshme n?p?r shk?mbinjt? rreth Cemit. Ai e ndjente veten shum? t? lumtur n? aeroplan, bile edhe n? fluturimet e gjata nga Evropa n? Amerik?. K?shtu ?sht? edhe Pjetri, v?llau i madh i t? ndjerit Rrok. N? mosh? t? re Pjet?r Noshi filloi t? ushtronte parashutizmin.
Tragjedia e Rrok Camaj e tronditi familjen dhe farefisin. Pas disa or?sh d?gjova p?r tragjedin? e Mon Gjonbalaj dhe t? Simon Dedvukaj.
Shqiptar?t jan? gjetur pran? amerikan?ve n? shum? luftëra dhe tragjedi, bile edhe n? fundosjen e anijes Titanik n? Prill t? vitit 1912. N? at? anije kishte ndodhur nj? shqiptar nga Shestani. Ai jetoi deri para disa vjet?sh dhe tregonte shum? p?r tragjedin? e fundosjes t? anijes Titanik. Ai kishte qen? me fat sepse kishte shp?tuar. Shum? shqiptaro-amerikan? jan? vrar? n? Luft?n e Par? dhe n? Luft?n e Dyt? Bot?rore. Shqiptaro-amerikan?t jan? vrar? n? Luft?n e Kores? dhe n? Luft?n e Vietnamit, bile edhe n? Luft?n e Irakut. Pas 11 shtatorit ata q? u vran? n? Qendr?n Bot?rore t? Tregtis? u cil?suan si d?shmor? t? liris? dhe demokracis? amerikane. Pas disa vjet?sh amerikan?t e lart?suan sakrific?n e tyre, bile e cil?sojn? heroiz?m. Ashtu shkruante nj? vit m? par? n? tabelat ku ishin sh?nuar emrat e tyre. Sulmi dhe tragjedia e 11 shtatorit ?sht? sh?nuar si dita m? tragjike n? historin? e Shteteve t? Bashkuara. Ne q? jetojm? n? New York e kemi par? dhe p?rjetuar m? mir? se kushdo tjet?r. Qendra finaciare e New York-ut kishte pamje tjet?r. New York-u pa kullat binjake dukej si Parisi pa Kull?n Eiffel, Kina pa Murin e Madh ose Egjipti pa Piramidat. Dit? e nat? me radh? digjej zemra e New York-ut. Nuk shihej kurrgj? tjet?r vet?m tym i zi, thua se kishte r?n? bomba atomike. Dhimbje, gj?m? e lot kudo. N? k?t? dhimbje t? madhe u p?rfshin? edhe tri familje shqiptaro-amerikane. Kaluan dit?, jav? e muaj dhe p?r fatin e tyre tragjik duk dihej gj?. N? at? koh? kisha dy or? transmetim n? jav? n? gjuh?n shqipe dhe t?r? koh?n ua kushtova Rrokut, Monit dhe Simonit t? humbur nj? her? e p?rgjithmon?. Nga Moni e Simoni m? von? u gjet?n disa copa eshtrash, por nga Rroku sot e k?saj dite nuk u gjet as shenjë m? e vog?l. P?r Rrokun u tha vet?m nj? mesh?, nd?rsa p?r Monin e Simonin u b?n? m? shum? ceremoni, sepse u gjet?n shenjat e tyre. Ceremonin? e varrimit t? Monit e b?n? n? Vuthaj, nd?rsa t? Simonit k?tu n? New York. Prind?rit i nd?rtuan Simonit varrin q? ?sht? nj? monument i v?rtet? shqiptaro-amerikan. T? gjith? ata q? dhan? jet?n me 11 shtator nderohen n? m?nyr? t? veçant? nga populli dhe qeveria amerikane. P?r çdo vit n? ceremonin? e 11 shtatorit lexohet emri tyre dhe kjo ceremoni transmetohet drejtp?rs?drejti nga t? gjitha kanalet radio-televizive. N? Monumentin e Liris? q? do t? p?rurohet me 11 shtator vitin e ardhsh?m do t? skalitet edhe emri i k?tyre tre shqiptaro-amerikan?ve. Tragjedia e tyre ?sht? d?shmi e madhe e lidhjeve t? shqiptar?ve me Shtetet e Bashkuara.
Shqiptar?t jan? pran? amerikan?ve n? liri, n? luft? dhe n? tragjedin? m? t? madhe siç ishte 11 shtatori. Pallatet e monumentet do t? rind?rtohen edhe m? t? bukura seç ishin m? p?rpara. Kullat do t? harrohen. Por ata q? humb?n jet?n, nuk z?vend?sohen dhe nuk harrohen kurr?.
Amerikan?t e sh?nuan duksh?m 9-vjetorin e tragjedis? s? 11 shtatorit. Por p?rgatitjet e m?dha kan? filluar qysh tani p?r 10-vjetorin e k?saj tragjedie historike. Do t? ishte n? nderin dhe dinjitetin e popullit shqiptar q? me rastin e 10-vjetorit t? r?nies t? k?tyre tre shqiptaro-amerikan?ve t? p?rkujtohen me respekt. P?r familjet dhe farefisin vdekja e tyre ishte tragjedi, dhimbje q? nuk do t? sh?rohet kurr?. Nd?rsa p?r popullin shqiptar ?sht? krenari sepse ata u gjet?n krah p?r krah me bij?t dhe bijat m? fisnike t? Amerik?s. Ata humb?n jet?n n? krye t? detyr?s. Qeveria dhe diplomacia amerikane e nderoi n? m?nyr? t? posaçme vdekjen e tyre, sepse t? gjith? familjar?ve u dha viza p?r t? ardhur n? Amerik? p?r t? marr? pjes? n? dhimbjet familjare dhe n? ceremonit? e mortit. Emri i Rrok Camaj, Mon Gjonbalaj dhe Simon Dedvukaj do t? sh?nohen me g?rma t? arta n? Monumentin e Liris? n? Qendr?n Bot?rore t? New York-ut.Vendi i quajtur Rrafsh me Tok?n (Grand Zero) ?sht? p?r dit? e m? i nderuar. Ësht? i shenjt? sepse aty humb?n jet?n gjith? ata njerez t? pafajsh?m. N? Amerik?n 300 milion?sh, 3000 t? vrar?, 3 shqiptar?, jan? d?shmor?, dhe t? tre jan? mal?sor?.M? 11 shtator 2011 ?sht? viti jubilar i k?saj tragjdie. Lusim dhe shpresojm? q? t? gjith? s? bashku t’i nderojm? ashtu siç ka hije. Shpresojm? q? edhe dy shtetet shqiptare dhe p?rfaq?sit? e tjera do t? angazhohen p?r nderimin e tyre.
