Reagimi i antropologut peruan José Pablo Baraybar pas deklarimeve të Bashës dje që ‘nuk ka qenë përkthyes i zotërisë gjatë hetimeve për krimet e luftës së Kosovës’. Baraybar: “Ndihem i zhgënjyer nga reagimi i z.Basha”
“Hymë në veriun shqiptar me një Land Rover me targa britanike. U prezantuam si punonjës firme rrugësh dhe folëm me banorët…Z.Basha ishte përkthyesi ynë.. Ai e di për çfarë bëhet fjalë, këto gjëra nuk zgjidhen me parulla nacionaliste”
“Basha ka qenë përkthyesi ynë në atë udhëtim”. Këtë tha dje i pyetur nga Shekulli, antropologu peruan José Pablo Baraybar, pas deklaratave të z.Basha që nuk ka qenë asnjëherë përkthyes i zotërisë në fjalë dhe se e njihte vetëm së largu pasi “mban mend që ai ishte një person që ishte marrë në punë për të ndihmuar në procesin e identifikimit dhe ekzaminimit të eshtrave”.
Por z.Baraybar, këmbëngul se e njeh mirë Bashën:
“…Lulzim Basha ka qenë me mua në një vizitë që bëmë në Kukës dhe rrethina, për të parë bazën e UCK-së në Kukës dhe një indikacion, se në fshatin Bicaj mund të kishte pasur njerëz të varrosur. Ishim me një Land Rover me targa britanike, dhe kam idenë që duhet të ketë qenë pranvera e 2003-it. Pas Kokësit u nisëm për në Bicaj, dhe folëm me disa fshatarë. Basha ka qenë përkthyesi im në atë udhëtim, -tha dje në mbrëmje për Shekullin, z.Baraybar.
Më tej, ai shprehet: “U prezantuam si punonjës firme rrugësh, dhe folëm me fshatarët, që na u përgjigjën për gjëra të Luftës së Dytë Botërore apo diçka e tillë, dhe se nëse vjen serbi në Shqipëri prapë e përzëmë. Basha tha se mbase duhet të largoheshim, pasi fshatarët do mendonin se ne nuk ishim firmë rrugësh”.
Sipas antropologut me përvojë, reagime si ai i z.Basha, – nuk ndihmojnë.
“Ajo që mund të them është që zhgënjehem nga reagimi i Bashës kur thotë që këto gjëra janë shpifje. Ai ka qenë në dijeni të hamendësimeve / akuzave për sjellje të serbeve dhe shqiptarëve të Kosovës në Shqipëri pas lufte për shkak të punës së tij në Ministrinë e Drejtësisë. Kjo nuk do të thotë se këto hamendësime / akuza ishin të vërteta, por as se ishin gënjeshtra. Vetëm një investigim i plotë mund të japë vulën përfundimtare në to. Prandaj ai nuk duhet të thotë menjëherë se këto janë gjëra që nuk kanë ndodhur dhe absurditete, dhe të përdorë parulla nacionaliste, sepse ai e dinte se për çfarë bëhej fjalë” – përfundon z. Baraybar
DJE NË SHKODËR
Lulzim Basha: Nuk kam qenë asnjëherë përkthyes i Baraybar
Anila Dushi
I pyetur dje në Shkodër rreth publikimit të asaj që citohet prej një hetuesi ndërkombëtar se Basha ka qenë përkthyes, hartues dhe posedues i dosjes me krimet e luftës në Kosovë, Lulzim Basha u përgjigj:
“Nuk kam qenë asnjëherë përkthyes i zotërisë në fjalë. Më 2004, nuk kam punuar për Tribunalin, por kam qenë në UMNIK, përgjegjës për krijimin e Ministrisë së Drejtësisë së Kosovës dhe transferimit të kompetencave të UMNIK-ut kësaj ministrie. Mbaj mend që zotëria në fjalë është marrë në punë për të ndihmuar në procesin e identifikimit dhe ekzaminimit të eshtrave të personave të zhdukur gjatë luftës në Kosovë, ku fatkeqësisht ka akoma dhe 1800 të tillë, që rezultojnë të zhdukur dhe këtyre qytetarëve shqiptarë akoma nuk u dihet fati dhe nuk janë gjendur trupat”.
Keni punuar në UNMIK në kohën që u themelua qeveria e Kosovës. Sot cili është komenti juaj rreth këtyre deklaratave?
Komenti im sot është i njëjti që kam bërë edhe kur kam qenë ministër i jashtëm edhe kur iu publikuan në libër pretendimet e zonjës Del Ponte , të ashtuquajturat akuza për trafik organesh. Bëhet fjalë për pretendime të cilat asnjëherë nuk u vërtetuan nga asnjë fakt dhe nga asnjë provë. Bëhet fjalë për pretendime të pabazuara.
Raporti i Dik Martit është një riciklim i këtyre pretendimeve të pabazuara nga asnjë provë. Histori shpifjesh në tentativë për të përlyer lidershipin kosovar, kryeministrin Hashim Thaçi dhe komenti im këtu është se nuk bëhet fjalë vetëm për të përlyer një person qoftë ky edhe kryeministri i Kosovës, por për një plan diapolik për të barazuar viktimën me xhelatin si dhe për të dëmtuar imazhin dhe përpjekjet e shtetit të ri të Kosovës në rrugën e këtij shteti drejt aspiratave të qytetarëve të tij për integrim të plotë në BE.
Jeni akuzuar se në vitin 2004 ju vetë keni vizituar një shtëpi të verdhë. Cili do të ishte komenti juaj për këtë akuzë?
Është një gënjeshtër e trashë. Unë asnjëherë në jetën time nuk kam qenë. Dhe aq më pak të kem përkthyer për zotërinë në fjalë. Në vitin 2004 unë nuk kam punuar për Tribunalin, por kam qenë në UMNIK përgjegjës për krijimin e Ministrisë së Drejtësisë në Kosovë dhe transferimin e kompetencave të UMNIK kësaj ministrie. Mbaj mend se zotëria është marrë në punë për të ndihmuar në procesin e identifikimit dhe në ekzaminimin e eshtrave të personave të zhdukur gjatë luftës në Kosovë dhe fatkeqësisht në këtë kontekst figurojnë më shumë se 1800 qytetarë të cilëve nuk iu dihet fati.
Në 2004 përgjegjësia ime ka qenë të përgatisja tranzicionin nga UMNIK drejt një ministrie kosovare të drejtësisë dhe zotëria në fjalë ka pasur një detyre krejt tjetër. Kjo është heqje vëmendje nga një çështje kaq e rëndësishme siç nuk ka asnjë e dhënë për fatin e 1800 viktima me gjasa në territorin serb dhe zhvendosja në akuza false dhe të pambështetura nga asnjë fakt dhe provë e vetme.
Këto akuza vijnë në momentin që sapo kanë përfunduar zgjedhjet në Kosovë. Del Ponte e Dik Marti a duhet të mbajnë përgjegjësi sepse njollosin një komb të tërë?
Absolutisht këto akuza dëmtojnë kredibilitetin e organeve përkatëse edhe kredibilitetin e KiE-së i cili nuk duhet të lejojë botimin e raporteve absurde të pabazuar mbi fakte dhe prova dhe të heshtë mbi fatin e 1800 të zhdukurve akoma një çështje e pazbardhur në zemër të Europës.
INTERVISTA NË LE TEMPS
Baraybar: Përkthyesi im Basha, di gjithçka, ai kishte dosjen
Më poshtë është pjesa e intervistës dhënë dje në Le Temps të Zvicrës nga eksperti i OKB-së, José Pablo Baraybar. Baraybar është një antropolog ligjor, me origjinë peruane, që njëzet vitet e fundit ka punuar si ekspert i OKB-së, mbi shumicën e skenave të krimeve të luftës dhe genocidit të planetit: Haiti, Ruanda, Bosnje, Kroaci dhe në Kosovë
Le Temps: E çfarë bëtë ju?
José Pablo Baraybar: Problemi i madh, është se UNMIK nuk kishte juridiksion mbi Shqipërinë. E pamundur të bëje një kërkesë zyrtare. Prandaj, për të tentuar të verifikoja disa informacione të dosjes, unë kalova kufirin si turist, në një makinë banale (të zakonshme). Përkthyesi im quhej Lulzim Basha. Ai punonte për Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish- Jugosllavinë (TPIY). Më pas ai u bë Ministër i Punëve Publike në Shqipëri dhe e kam dëgjuar vitin e kaluar të thotë se gjithë kjo histori e organeve ishte broçkulla. Ndërkohë që unë e di që ai di. Ai ishte me mua. Ai kishte dosjen.
Reagimi i Prokurorisë së Shqipërisë në 2008
Prokuroria e Shqipërisë mori së fundi në shqyrtim informacionin e publikuar nga ish-kryeprokurorja e Gjykatës Ndërkombëtare të Hagës për krimet e luftës në ish-Jugosllavi, Carla del Ponte, në librin e saj “La Caccia. Io e i criminali di guerra” (Gjuetia. Unë dhe kriminelët e luftës) në lidhje me ngjarjet që pretendohet të kenë ndodhur në vitin 2004 në zonën e Burrelit. Të iniciuara prej një grupi hetuesish të ardhur nga Gjykata Ndërkombëtare e Hagës për krimet e luftës në ish-Jugosllavi në shkurt të vitit 2004 në lidhje me këto pretendime janë bërë verifikime në vend. Në zbatim të kërkesës së kësaj Gjykate është zhvilluar një proces inspektimi dhe verifikimi i përbashkët i hetuesve të ardhur nga Haga dhe prokurorëve të rrethit të Matit në disa ambiente në zonën e Burrelit.
Në përfundim të këtij procesi hetuesit e Hagës së bashku me prokurorët e Matit arritën në konkluzionin se të dhënat që posedonin hetuesit e Hagës për atë që pretendohej se kishte ndodhur në Burrel nuk rezultuan të vërteta. Duke krahasuar të dhënat e asaj kohe me ato çfarë shkruan Carla del Ponte sot në librin e saj, konstatojmë se kemi të bëjmë me të njëjtat elemente që pretendoheshin në vitin 2004 dhe Prokurorisë Shqiptare nuk i rezulton asnjë e dhënë e re për të cilat do të ishte e nevojshme të kryhej një proces i ri verifikimi apo investigimi. Megjithatë në rast se Gjykata Ndërkombëtare e Hagës për krimet e luftës në ish-Jugosllavi mendon se duhet të vazhdojë investigimet në këtë drejtim, Prokuroria Shqiptare është e gatshme për bashkëpunim me këtë Gjykatë ose duke asistuar në rast se hetuesit e saj vijnë vetë për hetime në Shqipëri, ose duke mirëpritur të dhëna shtesë që do t’i jepnin shkak Prokurorisë Shqiptare për të filluar hetime në këtë çështje në bazë të legjislacionit në fuqi.
Lulzim Basha, ministër i Republikës së Shqipërisë, ka qenë përkthyesi i të vetmit hetues të huaj, që ka arritur të hyjë (pa mandat ligjor) në shtëpinë e përfolur këto ditë në raportin që ka shokuar Europën, ku flitet për implikim të kryeministrit Thaçi mes të tjerash në trafik organesh. José Pablo Baraybar, antropolog ligjor, me origjinë peruane, njëzet vitet e fundit ka punuar si ekspert i OKB-së, mbi shumicën e skenave të krimeve të luftës dhe genocidit të planetit: Haiti, Ruanda, Bosnje, Kroaci dhe në Kosovë. Në këtë intervistë dhënë dje për gazetën Le Temps, Baraybar, shpjegon përpjekjen e tij për të hyrë në të ashtuquajturën “shtëpi e verdhë” (tashmë e lyer me të bardhë) në veriun e Shqipërisë. Ai ka hyrë në Shqipëri bashkë me përkthyesin e tij pa mandat kontrolli, njëherë si turistë, “por na kuptuan” sic shprehet peruani dhe më pas si “inxhinierë rrugësh”. Përkthyesi është… Lulzim Basha, aktualisht ministër i brendshëm i Shqipërisë. “E kam dëgjuar vitin e kaluar të thotë se gjithë kjo histori e organeve ishte broçkulla. Ndërkohë që unë e di që ai di. Ai ishte me mua. Ai kishte dosjen” – thotë antropologu i njohur. Dhe jo vetëm kaq. Përkthyesi ka qenë aq i zellshëm sa ka spiunuar edhe çfarë tha prokurori që shoqëroi Baraybar dhe Bashën në vizitën e dytë, u mësonte banorëve të deklaronin.. Më poshtë, intervista e plotë e José Pablo Baraybar dhënë për Le Temps:
Le Temps: Z.Baraybar, kur dhe si kanë mbërritur informacionet e para?
José Pablo Baraybar: Kisha tashmë informacione në dosjet që kam gjetur kur arrita në Kosovë, në qershor të 2002-t. Por, dy muaj më vonë, ne kemi marrë nga një burim një dosje shumë precise mbi “shtëpinë e verdhë”
Le Temps: Kush jua dërgoi juve?
José Pablo Baraybar: Nuk mund t’i përgjigjem kësaj pyetjeje. Dosja përmbante tetë dëshmi të personave që nuk njiheshin mes tyre dhe kishin marrë pjesë në transportimin e të burgosurve nëpërmjet kufirit me Shqipërinë. Disa prej tyre i kishin shoqëruar viktimat deri tek “shtëpia e verdhë”. Kishte madje fotografi të kësaj shtëpie, realizuar gjatë shpëtimit. Ajo ishte e verdhë por, dy vjet më vonë e kam gjetur të lyer në të bardhë.
Le Temps: E çfarë bëtë ju?
José Pablo Baraybar: Problemi i madh, është se UNMIK nuk kishte juridiksion mbi Shqipërinë. E pamundur të bëje një kërkesë zyrtare. Prandaj, për të tentuar të verifikoja disa informacione të dosjes, unë kalova kufirin si turist, në një makinë banale (të zakonshme). Përkthyesi im quhej Lulzim Basha. Ai punonte për Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish- Jugosllavinë (TPIY). Më pas ai u bë Ministër i Punëve Publike në Shqipëri dhe e kam dëgjuar vitin e kaluar të thotë se gjithë kjo histori e organeve ishte broçkulla. Ndërkohë që unë e di që ai di. Ai ishte me mua. Ai kishte dosjen.
Le Temps: A ishte i frytshëm ky udhëtim?
Jo. Ne u prezantuam si inxhinierë të ngarkuar për të ndërtuar një rrugë. Ne bëmë pyetje në kampet e UÇK. Qëllimi ynë kryesor ishte varreza e Bicajt, në jug të Kukësit ku sipas dosjes gjendeshin trupa serbesh të Kosovës. Por na kuptuan dhe na u desh të iknim pa mundur të shkonim në Bicaj.
Le Temps: Më së fundi si mundet ju të kontrolloni Shtëpinë e Verdhë në shkurt të 2004?
Kjo ka qene shume e komplikuar. Na u desh të bindnim TPIY që s’ishte e interesuar aspak per kete çështje. Por vetem ajo mund te merrte autorizimin per te punuar ne Shqiperi. Perfaqesuesi amerikan ne Prishtine gjithashtu nuk ishte i interesuar.
Le Temps: Dhe çfare gjetët ju?
Puna ishte tmerresisht e veshtire. Këtë herë ne ishim të shoqëruar nga nje prokuror shqiptar qe nuk rreshtte së thëni se po humbnim kohën kot, se ishte shumë vonë, se duhet të ktheheshim etj. Sipas përkthyesit tim prokurori ju thoshte banoreve te shtepise (Familja Katuci) se si duheshin t’i pergjigjeshin pyetjeve tona. Gjetem ne nje kosh plerash pas shtepise qese me medikamente, kryesisht qetesues muscular, shiringa, biles dhe nje instrument transfuzioni. E gjitha kjo ne mes te asgjese. Ishte e paimagjinueshme qe ata banorë fshati të dinin te perdornin keto materiale. Prokurori shqiptar insistonte qe duhet te iknim. Ne patem akoma kohen te benim nje eksperiment me Luminol, nje produkt qe evidenton gjurmet e gjakut. Ne pame qartesisht dy linja ne kendin e djathte ne dhomen kryesore sikurse ne te gjitha anet e nje tavoline. Kishte gjithashtu gjurme ne mure. Ne nuk provuam ta merrnim nje pjese nga kjo sepse nuk kishim mjetet dhe Luminoli nga ana tjeter neutralizon elementet e gjurmes.
Le Temps: Dick Marty ju akuzon per mungese profesionalizmi ne kete kontroll….
Toni i raportit te tij ne kete episod eshte pak i forte dhe mund te interpretohet ne menyra te ndryshme. Do te deshiroja te kuptoja qe ai evokon kushtet shume te veshtira ne te cilat ne kemi punuar. Sepse e di qe une jam nje profesionist I mire dhe ne kemi bere nje pune shume profesionale duke patur parasysh kushtet.
Le Temps: Sipas mendimit tuaj çfare ka ndodhur ne kete Shtepine e Verdhe. Dick Marty
sygjeron qe ishte nje vend tranziti, torturash dhe testesh mjekesore por jo heqje organesh qe
duhet te kete ndodhur ne Fushe-Kruje prane aeropoprtit te Tiranes..
Eshte shume e veshtire ta thuash duke u nisur nga te dhenat qe mundem te mblidhnim. Do te duhej te mund te krahasonim: Te njejtat te dhena nese ekzistonin edhe ne shtepi te tjera ne Shqiperi te zgjedhura rastesisht. Eshte normale te gjesh gjurme qe mund te ishin gjak deri mbi mure dhe qe familja thote se kjo është per shkak se nje grua ka lindur atje?? E pastaj thone ne vazhdim ishte sepse ata vrisnin kafshe gjate dimrit ne dhome?? Por s’me mbush mendjen qe ky vend te kete qene nje klinikë. Duke pare izolimin e tij nuk ishte vendi ideal per te nxjerre dhe per te hequr veshka. Por eshte e mundur qe aty i pergatisnin njerzit. Per sa i perket mureve te mbuluar me gjak ne kemi gjetur në shume vende te tjera krimi ne Kosove.
Le Temps: Dick Marty thote qe te dhenat tuaja jane shkaterruar nga TPIY. Eshte e vertete?
I kam patur dhe une keto informacione dhe kjo nuk me habit. Ne 1999 police gjermane te derguar ne Kosove nga ana e TPIY mblodhen 400 kampione ADN-je dhe i derguan ne Gjermani. Ne 2002-shin i kam kerkuar keto ekzemplarë per identifikime. Gjermanet thane: sapo i shkaterruam, TPIY na tha qe mund ta benin kete gje.
Le Temps: Pas kontrollit te Shtepise se Verdhe çfare bete ju?
Nuk kisha asgje per te bere. Gjithcka ishte ne duart e TPIY.
Le Temps: E perse TPIY nuk beri asgje?
Eshte e çuditshme qe ish-prokuroria (Carla Del Ponte) publikon nje liber ku flet per kete, nderkohe qe ajo mundej te hapte nje hetim kur ajo ishte ne detyrë para 2007-es dhe kur gjykata duhet te perfundonte hetimet e saj. Ne e beme punen tone. Ata do te thone qe nuk kishin juridiksion mbi Shqiperine. Por sikur kjo t’ju interesonte, ata mund te ishin më aktiv. Ashtu sikurse ato mund te hetonin mbi 470 te zhdukurit pas mberritjes se KFOR-it.
Le Temps: Si e shpjegoni qe e verteta do kaq shume kohe qe te dalë?
Nuk e dija sot e kesaj dite se cila ishte strategjia e gjykates mbi Kosoven. Ata hetuan shume pak dhe dy akuzat e vetme te tyre nuk dhane asgje. Duhet thene qe policia e OKB ishte nje fatkeqesi. Ti ishe nje agjent qarkullimi ne Zvicer apo ne Angli dhe ja per gjashte muaj ne Kosove ngarkoheshe per nje hetim mbi krimet e luftes… Nga do t’ja filloje, çfare do te beje? Ne menyre me te pergjithshme, si mund te besh nje hetim mbi vendin qe te mirepret, ku drejtuesit kontrollojne vendin ku ti punon? A do te arrish dot te ekuilibrosh gjithçka ti ke kunder tyre? Njehere isha ne Prishtine me nje perfaqesues special te OKB-se, – nuk po jap emer – duke diskutuar per nje krim per te cilin UCK-ja ishte pergjegjese. Ai me tha: “Është Thaci aty te dera po pret, ai ndoshta vjen te me flase per te njejten gje si ty. A mund te dalesh nga porta mbrapa?” Eshte real-politikë, e kuptoj por nje krim eshte nje krim.
*Marrë nga gazeta “Le temps”, një nga gazetat më të rëndësishme të Zvicrës.
Bashkë me Tribune de Geneve ajo është një ndër dy gazetat kryesore në frëngjisht.
José Pablo Baraybar, antropolog ligjor, me origjinë peruane, njëzet vitet e fundit ka punuar si ekspert i OKB-së, mbi shumicën e skenave të krimeve të luftës dhe genocidit të planetit: Haiti, Ruanda, Bosnje, Kroaci dhe sigurisht Kosovë. Atje, ai ka drejtuar nga 2002 në 2007, OMPF-në (Byroja e Kërkimit të të Zhdukurve dhe e Mjekësisë Ligjore). OMPF është krijuar nga Misioni i Kombeve të Bashkuara UNMIK. Në 5 vjet, nëpërmjet zhvarrimeve dhe identifikimeve, shërbimet e tij kanë çuar të paktën në 2 000 listën e personave të humbur nga konflikti. Në shumicën e rasteve në bashkëpunim me Komitetin Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq (CICR) i kanë kthyer trupat familjeve të tyre. Në të njëjtën kohë, José Pablo Baraybar ka qenë gjithashtu, ndër të parët persona të informuar për trafikun e organeve që denoncon raporti i Dick Marty dhe një nga burimet e tij.
